علم سرامیک

کاربرد شیشه های دکوراتیو ( فیوز گلاس ) در معماری و دکوراسیون داخلی

تاریخچه استین گلاس ( stained glass )

 

نمونه هایی از صفحات استین گلاس بصورت مثال در نوشته از موزه ELY آورده شده است

تاریخچه استین گلاس به قرن هفتم در انگلستان باز می گردد  و در قرن 12 این صنعت به یکی از قالب های هنری تبدیل شد

 

این عکس از Lady Chapel of Ely Cathedral c1340-1349 و نظری اجمالی به یک دهقان در قرون وسطا می باشد  

 ​

 

ساختن شیشه های استین از قرن 12 تاکنون تغییر چندانی نداشته است این نوع از صفحات از شیشه های رنگی با قطعه های مشبک سرب ساخته شده است . در قدیم جزئیات صورت در آن نمایش داده می شد  و نشانه هایی از دست نقاشی آتش و با رنگ های سیاه و قهوه ای وجود داشت . در سالهای 1300 شیشه استین رنگ زرد نیز شناخته و کشف شد که باعث می شد بتوان شیشه های سفید را زرد و آبی ،سبز نمود و بسیار در نمایش موها و تاج ها کاربرد داشت .

 

در قرن 15 شکل کروی از شغال و روباه .

افسانه ازوپ در هنر های قرون وسطا بسیار رایج بود ولی در شیشه های استین بسیار کم مورد استفاده قرار می گرفت در اینجا شغال دیده می شود که بر جماعت غازها موعظه می کند .

 

باکره  در سال 1340

این شکل زیبا حضرت مریم در حال دریافت پیام از جبرئیل می باشد که در زیر سایه بانی از معماری های زیبا طراحی شده است پنجره ای از کلیسای هدزر در ووسترشر را نمایش می دهد که در سال 1866 بدست جان هاردمن ساخته شده است

رنگ آمیزی شیشه ها در انگلستان بسیار رونق داشت تازمانیکه اصلاحات در کلیسا ها در دهه 1540 میلادی رخ داد و اعتقادات مردم و کلیسا ها کاهش یافت و نیاز به این چنین هنری نیز کم کم کاهش یافت

 

همچنین در قرون 17و 18 ساختن این نوع از شیشه های رنگی ادامه داشت و تنها در قرن 19 هنوز تلاش برای پیدا کردن روش های ساخت این نوع از شیشه ها انجام میشد مردانی شبیه چارلز وینستون و معماری بنام پوگین تلاش های زیادی برای احیای این هنر انجام دادند با توجه به تلاش های این افراد در سال 1850  کیفیت این نوع از شیشه های بسیار ارتقاع یافت . امروزه تمامی کلیساها و کلیساهایی که دارا پنجره های بزرگ می باشند از این نوع شیشه استفاده می کنند و همچنین کیفیت ساخت این نوع از شیشه های نیز به شکل شگفت آوری ارتقا یافته است

 

 

وسوسه حوا سال 1858

تصویری طراحی شده توسط پوگین و ساخته شده توسط جان هاردمن برا کلیسای سنت ماری

طراحی بسیار زیبای پوگین و انتخاب رنگ عالی او نشان دهنده درک خوب از رنگ ها و شناسایی مواد بوده است در سال 1845 با کمک دوستش هاردمن از هنرهای فلزی نیز برای ساخت در کنار شیشه های استفاده کردند و پوگین یکی از معروفترین طراحان این گونه تولیدات شده بود .

 

مبلغ 1912

 

طراحی شده توسط بورن و جونز

در سال 1861 کارخانه معروف موریس بوسیله موریس فیلیپ وب ، دانته گابریل روزتی و ادوارد بورن تاسیس شد . در 1875 بورن یکی از بهترین طراحان یک استودیو طراحی بسیار معروف بود . طراحی های بسیار زیبای او باعث شد تعداد زیادی تابلو توسط این کارخانه سفارش و ساخته شود

 

یافتن ناجی در معبد سال 1910

 

طراحی شده توسط ماری لواندز و ساخته شده توسط خودش

ماری لواندز یکی از بااستعدادترین زنان در هنر و طراحی بوده است در سال 1897 با همکاری دوری یک کارخانه با همین نام راه اندازی نمودند همچنین اقدام به ساخت یک استودیو برای طراحی و کمک به طراحان جهت انجام نقش و نگار های مختلف نمودند

 

سعود الیاس

 

طراحی شده توسط الن و ساخته شده توسط لاورز و باراد

 

امد ارابه اتش با اسب اتشین و او با یک گردباد به بهشت رفت  . باورز و باراد یکی از شرکت های پیشرو در طراحی شیشه های استین بوده اند این شکل و طرح نمایش دهنده طراحی بی نظر می باشد

 

موزه استین گلاس همیشه شامل کارهای معاصر این صنعت می باشد قاب هایی از بعضی از تاثیرگذارترین هنرمندان قبل از قرن 20 ام همیشه در این نمایشگاه وجود دارد . بعلاوه هنرمندان معاصر همواره کارهای خود را می بخشیدند بنابراین تغییر ذائقه طراحان در بین سالهای مختلف را نیز می توانید مشاهده کنید همچینین نمایشگاه کارهای هنرمندان جدید را نیز همواره در خود جای خواهد داد

 

مسیح به دیدار مادرش می رود

برای کلیسایی ای نطرح زده شد اما بدلیل مرگ هنرمند سازنده ان در سال 1955 هیچ گاه کامل نشد

این کار ساده و غنی است و با رنگ های شاد و براق خود در مقیاسی کوچک طرح زیبایی را بجا گذاشته است

 

 

تجارت  1930 برای بانک شانگاهی هنگ کنگ

 

این هنرمند از روش و هنر قدیمی و سنتی استفاده کرده است طراحی بسیار قوی تر از نقاشی است این پنل گرد دارای طرح ها ورنگ های تاثیر گذاری است

سازندگان استین گلاس

 

توضیحاتی کوتاه در بات متد ها و مواد استفاده شده در ساخت استین گلاس  از قرن 12 به بعد

تکنیک های قرون وسطا و مواد

 

در چهار سال اول قرن 12 یک المانی که با نام تفیلوس معروف بود نحوه ساختن شیشه های استین را نوشت

متد اولیه از ابتدا بسیار کم تغییر یافته است شیشه با ذوب کردن شن و ماسه ، آهک و پتاس و ترکیب انها در گلدانی رسی ساخته می شود .از اکسید طلا برای زرد سازی رنگ ان مس برای سبز سازی کبالت برای آبی و غیره استفاده شد . این گلدان شیشه ای فلزی نامیده شد این نوع از شیشه و  بخصوص رنگ قرمز بسختی نور را از خود عبور می داد و بسیار تاریک بود . برای حل این مشکل شیشه های شفاف تری با وارد کردن تکه از شیشه سفید داخل گلدان قرمز و انفجار ان ساخته  شد . این کار باعث ایجاد لایه ای از شیشه بهمراه سطحی رنگی شد بعدها این لایه قابل کنده شدن توسط سمباده بود . این محصول  دو شکل سفید و قرمز داشت

 

بدلیل گران بودن کاغذو پوست طرح کلی این نوع از شیشه ها بجای کاغذ بروی میزهایی سفید شده کشیده می شد طراحی تمامی رنگ ها و کل نقاشی را بروی این میزها پیاده می کرد و همچنین حتی رگه ای از سرب که برای چسباندن تیکه های مختلف شیشه استفاده می شد را نیز در نقاشی نمایش می داد شیشه های رنگی برش داده می شد وبروی نقاشی بصورت پازل مانند جمع می شد و چون شیشه بود نقاشی روی میز نیز از زیر ان قابل مشاهده بود پس از پذیرش رنگ قطعات در کوره کوچکی می ماند تا رنگ ها به سطح شیشه بچسبد و سپس توسط سازنده با قطعات سرب مونتاژ می شد و این قطعات شیشه بروی قطعات سرب لحیم شده قرار می گرفت و  چاک های اچ شکل بروی این سرب ها برای جاگذاری شیشه قرار داده می شد و از سیسمان برای چسباندن این قطعنات استفاده می شد و بوسیله شبکه فلزی قطعه بصورت ایستاده نمایش داده می شد

 

در قرن 14 رنگ های مختلفی از لیمویی تا نارنجی نیز به این دایره ای رنگ ها اضافه گردید که همه نتایج کشف نقره بود بر پشت شیشه با نقره نقاشی و در کوره قرار می گرفت در قرن 16 رنگ ها مختلف پیدا شدند دیگر پنجره ها همه رنگی شده بودند و از رنگ های مختلف در انها استفاده می شد این متد تا قرن نوزدهم نیز طرفداران زیادی داشت همه موارد اعلام شده نیز در موزه برحسب زمان قابل مشاهده بود

تکنیک های مدرن

هر پنجره ای از یک کارنون بزرگ شروع و با طراحی ویا بدون ان شروع بکار می کند . کارتون های جدید بروی کاغذ هستند طراحی های جدید همه رنگ شیشه را می طلبد و مشکلی در شکل وطرح شیشه نیست و می توان تماما شیشه را بشکل مورد نظر دراورید

 

طراحی با رنگ ها سیاه و یا قهوه ای که ترکیبی از اکسید فلزات چسب و پودر شیشه است انجام میش ود طراح انها را با اب قاطی کرده و بروی شیشه می مالد خط های جامد بنازکی نقاشی می شوند . خط های نازک تر می بایست خشک شوند و با پرس سایه زنی بروی انها انجام شود و اماده گزاشتن درکوره باشند این شیشه در سینی گزاشته می شود و به قسمت داغ بالای کوره منتقل می شود

 

سایزهای مختلف می تواند بوسیله فشرده شدن بوجود اید ویا بوسیله الکتریسیته و یا ضربات دست . پنجره بروی یک پنل بزرگ اسمبل می شود در این پروسه اندازه سرب نیز وابسته به اندازه پنجره است این قطعات با شیشه ها متصل بهم شده زمانیکه پنل کامل شد تمامی قطعات با ماستیک به شیشه ها متصل می شوند که کاملا سفت شوند .

شیشه دست ساز یا شیشه فوتی یکی از صنایع دستی قدیمی ایران است و به فرآورده یی اطلاق می شود که مراحل اساسی تولید آن با دست انجام گرفته باشد.

 

قدمت این محصول به ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد می رسد.شیشه جسمی است شفاف، شکننده و ترکیبی از سیلیکات های قلیایی که این اجسام را در کوره ذوب می نمایند و به وسیله دست یا به کمک قالب های مخصوص به آنها شکل می دهند. اشیایی که از مناطق مختلف کشور نظیر شوش، ری، ساوه و نیشابور از زیر خاک به دست آمده نشان دهنده ساخت اینگونه ظروف در اکثر نقاط کشور در گذشته های دور می باشد.

ظروف شیشه یی در اوایل دوره ی اسلامی بیشتر شامل بطری، قوری، گلدان و فنجان بوده است که برای مصارف خانگی به کار می رفته است. برخی اشیاء باقی مانده متعلق به قرون هشتم و نهم میلادی است که بدون تزئین می باشد.همچنین تعدادی دکمه شیشه یی که طی یکی از حفریات ناحیه ی حسنلو بدست آمده متعلق به عهد هخامنشی است که بروجرد و رونق شیشه گری در آن عصر گواهی می دهد.

یکی دیگر از فنون مرتبط با شیشه گری دستی، تراش شیشه بوسیله ی دست یا چرخ است و در روی بعضی از ظروف شیشه یی قرن نهم که در سامره و ایران پیدا شده تراش هایی عالی از صورت انسان وجود دارد.

برای مثال اشیاء کشف شده توسط هیات اکتشافی موزه ی متروپولیتن در نیشابور را می توان نام برد.
هم اینک شیشه گری در بخش هایی از کشور رواج دارد و دست اندرکاران آن به کمک وسایل ابتدائی مصنوعاتی مصرفی و هنری تولید می کنند.

کارگاه های شیشه گری معمولا دارای سقف های بلند و پنجره های بلند هستند که باعث خروج هوای گرم ناشی از کارکردن کوره ها می شود و هوای داخل کارگاه را متعاذل و قابل تحمل نگاه می دارد. برای استفاده از چند نوع شیشه بارنگ های متفاوت در هر کارگاه شیشه گری دو یا چند کوره اصلی وجود دارد. ماده اولیه برای ساخت شیشه بیشتر ضایعات شیشه یی و شیشه خرده هایی است که از نقاط مختلف شهرها جمع آوری می گردد و گاهی نیز از سیلیس که ماده اصلی شیشه است به عنوان ماده ی اولیه شیشه گری استفاده می شود.
درجه حرارت لازم برای ذوب سیلیس ۱۸۲۷ سانتیگراد است.
اما در مواردی که مخلوط شیشه و سیلیس مورد استفاده قرار گیرد به منظور پائین آوردن درجه ذوب مواد دیگری مانند کربنات، براکس، شوره، نیترات و مواد قلیائی دیگر به ماده ی اولیه افزوده می شود.

یکی از مهم ترین عوامل در شیشه گری دستی، نحوه ی ساخت رنگ های شیشه است. برای این منظور از اکسیدهای فلزات که به صورت پودر در بازار وجود دارد استفاده می نمایند.
مصنوعات شیشه ای به دو گونه فوتی و  پرسی تولید می شود.

برای تولید شیشه ی فوتی ابتدا مواد اولیه مصرفی که عمدتا خرده شیشه است در داخل کوره ریخته و حرارت داده می شود تا به صورت مذاب در آید. این عمل، یعنی تبدیل شیشه خرده به شیشه ی مذاب به نسبت درجه ی حرارت کوره بین ۳۶ تا ۴۸ ساعت به طول می انجامد و هنگامی که شیشه به صورتی کاملا مذاب در آمد، استاد کار وسیله ای فلزی بنام  دم  را به داخل شیشه ی مذاب فرو برده و کمی آنرا می چرخاند و بعد از اینکه مقدار کمی از شیشه ی مذاب که اصطلاحا  بار  نامیده می شود از داخل کوره برداشته شد، در لوله می دمد تا گوی کوچکی که به  گوی اول موسوم است به دست آید.
 بعد از سرد و سخت شدن این گوی مجددا دم  را به داخل شیشه ی مذاب فرو برده و شیشه لازم را برای ساخت وسیله ی مورد نظر برمی دارد تهیه ی گوی اول  به صنعتگر کمک می کند تا مقدار شیشه یی که در مرحله ی دوم برمی دارد در تمام نقاط دارای قطر مساوی بوده و شیئی که ساخته می شود در تمام نقاط قطر یکسان داشته باشد. اما بدلیل آنکه در این مرحله، غلظت شیشه ی مذاب برای فرم پذیری کم است و از سویی حتما می بایست دارای قطر مساوی و فرم مناسب باشد.

لوله ی دم روی میله یی که دارای سرد و شاخه است قرار گرفته و صنعتگر ضمن چرخاندن مداوم آن به وسیله ی قاشق چوبی به فرم دادن شیشه می پردازد و برای پیشگیری از چسبیدن شیشه ی مذاب به قاشق  هر چند یکبار آن را به وسیله ی آب خیس می کنند که به این کار قاشقی کردن بار می گویند.
 بعد از مرحله ی قاشقی کردن بار، گوی در داخل قالب قرار گرفته و عمل دمیدن به وسیله ی دهان و در مواردی به وسیله ی کمپرسور انجام می شود.

شیشه ی پرسی نیز همانند شیشه ی فوتی نیاز به سرد شدن تدریجی دارد و به همین جهت می بایست بعد از تکمیل جهت رسیدن گرمایش به درجه ی حرارت هوای معمولی داخل گرم
خانه قرار داده شود.
بعد از مرحله ی ساخت نوبت به عملیات تکمیلی می رسد و محصول شیشه ای به وسیله ی تراش، نقاشی یا مات کردن تزئین می گردد.

برای مات کردن شیشه می بایست از اسیدی که بتواند قسمتی از سطح شیشه را در خود حل کند استفاده شود تنها اسیدی که شیشه در برابر آن مقاومت ندارد اسید فلوریدریک است اما کار کردن با این اسید بسیار خطرناک است و در ضمن مقرون به صرفه نیز نیست. بنابراین بجای آن از محلول آمونیوم هیدروژن فلورید یا مواد مشابه دیگر برای مات کردن شیشه استفاده می کنند.

برای مات کردن شیشه ، وسایل شیشه ای را به مدت چند دقیقه در محلول قرار داده وسپس خارج می نمایند و با آب می شویند.

رنگ هایی که معمولا برای نقاشی روی شیشه به کار می رود اکسیدهای فلزات مختلف بصورت پودر است که با تربانتین و روغن مخصوصی مخلوط و ساییده می شود و آن را به صورت مخلوط غلیظی در می آورند و با آن بروی شیشه نقاشی می کنند سپس به منظور ثابت کردن رنگ اشیاء نقاشی شده، آن ها را به مدت ۲ تا ۴ ساعت در کوره ای با دمای ۵۰۰ تا ۶۰۰ درجه ی سانتیگراد قرار می دهند، سپس کوره را خاموش و بعد از سرد شدن کامل کوره، اشیاء را از آن خارج می نمایند.

جهت تراش روی شیشه از سنگ مخصوصی که درجه سختی آن بیش از سختی شیشه است استفاده می نمایند. برای این منظور از سن گهای دیسک مانندی که با سرعت لازم قادر به چرخش هستند استفاده به عمل می آید. سرعت چرخ های تراش و دیسک تراشکاری بستگی مستقیم به نوع تراش دارد.

صنعت گران تراشکار نخست محل هایی را که می بایست تراش بخورد مشخص نموده و سپس با نگهداشتن ظرف شیشه ای در دست و نزدیک کردن آن به سنگ تراش نقش دلخواه روی شیشه را حک می نمایند و سپس آن قسمت ها را صیقل می دهند.

هم اکنون محصولات شیشه ای دست ساز کشورمان شامل انواع ظروف مصرفی و تزئینی است که بخش عمده ی آن توسط کارگاه های شیشه گری تهران تولید و عرضه می شود.